Parafia Rzymskokatolicka - Bazylika Mniejsza w Prostyni
                            (diecezja drohiczyńska)

RYS IKONOGRAFICZNY

Z punktu widzenia ikonograficznego omawiana statua jest określana jako Tron Łaski. Pod tym pojęciem rozumie się w sztuce takie przedstawienie, w którym Bóg Ojciec, trzyma w dłoniach swego Syna ukrzyżowanego. Duch Święty jest ukazywany w postaci gołębicy umieszczanej najczęściej nad krucyfiksem. Termin "Tron Łaski" wprowadził Franz Xaver Kraus, używając niemieckiego słowa "Gnadestuhl", co zostało przetłumaczone na angielski jako "Throne of Mercy" (Później używano "Throne of Grace") . Takie przedstawienie ikonograficzne Trójcy Przenajświętsze jako Tronu Łaski ma głębokie korzenie biblijne. Tekst o znaczeniu źródłowym pochodzi z Listu do Hebrajczyków 4, 16: "Przybliżmy się więc z ufnością do tronu łaski, abyśmy otrzymali miłosierdzie i znaleźli łaskę dla [uzyskania] pomocy w stosownej chwili" W tekście łacinskim wystepuje tu termin "thronus gratiae" . Zanim jednak doszło do ukazywania Trójcy Przenajświętszej w sztuce sakralnej minęło prawie 1000 lat. Z pierwszych wieków chrześcijaństwa nie mamy żadnego wizerunku tego fundamentalnego dogmatu wiary. Później zaś na wyrażenie rzeczywistość trzech Osób Boskich posługiwano się symbolami (trójkąt równoboczny, koło itd.) Dopiero w X w zaczęto przedstawiać Trójcę Świętą jako trzy identyczne osoby lub trzy sylwetki głów . W kształtowaniu się Tronu Łaski znaczną rolę odegrała chrystologia łacińska, która w XI i XII w. pogłębiła rozważania nad życiem człowieka dźwigającego krzyż tak jak Chrystus. Stąd w XII w. Jest bardzo żywa tradycja adoracji cierpień Chrystusa. Kościół wprowadził do swych przedstawień Trójcy Świętej sposób ukazywania Syna Bożego przybitego do krzyża . Przyjmuje się, że pierwsze przedstawienie Tronu Łaski znajduje się w Mszale kościoła Montaure (diecezja Evreux k/Paryża). Jest to ilustracja tekstu rozpoczynającego kanon mszalny: Te igitur... (Ojcze nieskończenie dobry...). Litera "T" stanowi krzyż Chrystusa, który podtrzymuje Bóg Ojciec . Takie ukazanie Trójjednego Boga używane w tym mszale i innych służyło zobrazowaniu sensu Modlitwy Eucharystycznej ukazującej miłość Boga Ojca zbawiającego świat przez krzyż Syna w Duchu Świętym . Około 1200 r. Powstało podobne przedstawienie Trójcy Świętej, gdzie Bóg Ojciec trzyma już nie poziomą belkę krucyfiksu, ale rozpostarte ręce Chrystusa zdjętego z krzyża. Jest to forma pośrednia między wczesnym Tronem Łaski a tzw. Pietas Domini, gdzie Bóg ukazuje ciało swego syna po zdjęciu z krzyża, a nad nimi Duch Święty w postaci gołębicy . Wspomniane wyobrażenia Trójcy Świętej wyrażają tę samą prawdę; Bóg objawia publicznie, że w Chrystusie pojednał świat ze sobą, zbawił ludzi .

Najbardziej znane przedstawienia Tronu Łaski w Europie zawiera m. in.:

- Mszał z Montaure, (Biblioteka Miejska, Rouen) ,
- Biblia księcia Berry z Francji, XIV w. ( karta iluminowanego rękopisu w Muzeum Brytyjskim w Londynie) ,
- miniatura z godzinek, Michelino da Besozzo, 1400 r.,
- obraz Trójcy Przenajświętszej w glorii aniołów, Łukasz Cranoch, przełom XV i XVI w.,
- obraz Trójcy Świętej w kościele Santa Maria Novella we Florencji, wyk. Massaccio, 1427 r.,
- miniatura z księgi bractwa św. Sebastiana, 1503 r.,
- portal kościoła św. Anny w Annabergu, 1512 ,
- obraz Wszystkich Świętych Albrechta Durera z Tronem Łaski pośrodku (Wiedeń)

W Polsce Tron Łaski prezentuje m. in.::

- tympanon portalu kościoła Świętego Krzyża we Wrocławiu, po 1300 r.
- obraz temperowy na desce, ze Świerzawy, ok. 1360 r. (Muzeum Diecezjalne we Wrocławiu) ,
- Madonna Szafkowa z Pomorza znajdująca się w Muzeum Cluny w Paryżu, 2 poł. XIV w. Po otwarciu figury znajduje się rzeźba Tronu Łaski ,
- Madonna Szafkowa z Klonówki (ostatnia ćwierć XIV w.) i z Lubiszewa (1 cwierć XV w.) znajdujące się w Muzeum diecezjalnym w Pelplinie ;
- Madonna Szafkowa w Sejnach , 1 poł. XV w., Wizerunek koronowany przez kard. Stefana Wyszyńskiego w 1975 r. z udziałem kard. Karola Wojtyły,
- rzeźba Tronu Łaski w katedrze krakowskiej z 1467 r.,
- figura Trójcy Przenajświętszej w Sierpcu, pocz. XVI w. ,
- Obraz olejny z Dębna, pow. Brzesko, 1520 r., (Muzeum Narodowe w Krakowie) ,
- Obraz malowany na desce z Drohiczyna, 1 poł. XVII w. (zakrystia katedry) ,

Cudowna Statua Trójcy Przenajświętszej z Prostyni pochodzi właśnie z tego kręgu ikonograficznego. Na to, że jest gotycką rzeźbą wskazują następujące cechy: rysunek szat zbliżony do tzw. stylu łamanego ale już przekształconego i uproszczonego przez łyżkowate cięcia szaty, typ gotycki przedstawienia frontalnego, wydrążona rzeźba odwrocia, wykonanie figury Boga Ojca z jednego kloca klinowanego . Przedstawienie Trójcy Świętej jako Tronu Łaski jest charakterystyczne dla gotyku .