Parafia Rzymskokatolicka - Bazylika Mniejsza w Prostyni
                            (diecezja drohiczyńska)

HISTORIA PARAFII I SANKTUARIUM

 Prostyń - to wieś położona w odległości ok. 2 km od rzeki Bug po jego lewej stronie, znana szeroko w Polsce jako słynne sanktuarium Trójcy Przenajświętszej i świętej Anny.

Wieś Prostyń jest bardzo starą miejscowością, od najdawniejszych czasów była własnością Prostyńskich, szlachty średniozamożnej. Wojny szwedzkie doprowadziły ich do upadku. Ostatni z rodu Prostyńskich - Baltazar - sprzedał swoją część w roku 1660 i przeniósł się do Biercza pod Przemyślem. Suchodolscy zgromadzili po nich fortuny i utworzyli folwark, którego byli dziedzicami przeszło sto pięćdziesiąt lat. Krótki czas Prostyń była w posiadaniu Kudelskich, od nich wieś nabył Kazimierz Łagiewnicki, zmarły na początku dziewiętnastego stulecia. Ostatni właściciel - Stanisław Nikutowicz rozparcelował dobra w 1881 roku pomiędzy włościan.

Jak wskazują kroniki już w 1344 roku był wybudowany drewniany kościół filialny parafii Kosów Lacki, a na utrzymanie osoby duchownej funduszów dostarczali mieszkańcy. Z tego kościoła wg tradycji zachował się do chwili obecnej drewniany krzyż z wyobrażeniem Chrystusa Ukrzyżowanego naturalnej wielkości.

Rozgłos Prostyni przyniosło wydarzenie z 1510 roku, gdy to w uroczystość Trójcy Przenajświętszej miejscowa wieśniaczka, Małgorzata Błażkowa miała widzenie św. Anny, która wyraziła życzenie, aby na wzgórzu wybudowano kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej, a w miejscu Jej objawienia kapliczkę. Prostyńscy, właściciele miejscowych dóbr wybudowali dwa kościoły: ku czci Trójcy Przenajświętszej i ku czci św. Anny. Oni również poprosili biskupa łuckiego Pawła Aligmunta Holszańskiego o erygowanie parafii w Prostyni. Erekcja parafii nastąpiła 15 czerwca 1511 roku. .

Prawdopodobnie biskup Holszański przy tej okazji podarował kościołowi największy zabytek zachowany do naszych czasów, piękną późnogotycką figurę Trójcy Przenajświętszej. Ma ona 125 cm wysokości, wyrzeźbiona jest w drzewie lipowym. Przedstawia majestatyczną, piękną postać Boga Ojca siedzącego na tronie, który rękoma podtrzymuje krzyż z postacią Ukrzyżowanego Zbawiciela, a nad krzyżem unosi się Duch Święty w postaci gołębicy. Cała figura symbolizuje tron łaski. Jest bardzo prawdopodobne, że wyszła z kręgu Wita Stwosza.

Kościoły prostyńskie konsekrował w 1543 roku biskup łucki Jerzy Falczewski. Do Prostyni napływali liczni wierni ze wszystkich zakątków Polski, a szczególnie z diecezji łuckiej, płockiej, poznańskiej i wileńskiej. W starej "Księdze Łask" można spotkać pielgrzymów z Białegostoku, Lublina, Poznania i innych miejsc.

W 1547 roku przybyła w pielgrzymce królowa Bona, żona Zygmunta Starego. Modliła się długo w świątyniach i złożyła w ofierze bogate aparaty liturgiczne. Prostyń znalazła się na jednej z najstarszych map ziem polskich - na mapie Wacława Grodeckiego z 1596 roku.

Sława cudownego miejsca była wielka, skoro w 1552 roku napadli na Prostyń Tatarzy. Złupili wówczas świątynie i zabrali do niewoli kilkunastu mieszkańców wioski. W marcu 1657 roku napadli znów Szwedzi i obrabowali oba kościoły. W kościele św. Anny zabili ks. Marcina Rybińskiego, wikariusza parafii a potem podpalili ten kościół. Świątynię odbudował w 1750 Barnaba Suchodolski, miejscowy dziedzic.

W 1799 roku rozebrany został kościół Trójcy Przenajświętszej. Parafianie i pątnicy przystąpili do wznoszenia nowej, murowanej świątyni. Prace rozpoczęto w dniu 2 marca 1802 roku. Nabożeństwa odbywały się w kościele św. Anny.

Nowa świątynia w stanie surowym została wybudowana pod koniec 1808 roku. W dniu 5 lipca 1812 roku w świątynię uderzył piorun i spłonął dach i wieże, zostały tylko mury. Z powodu nieszczęść, które spadły na kraj, nie przystąpiono do odbudowy. Prace ruszyły dopiero w 1857 roku dzięki ofiarom pątników. Szczególnie do odbudowy przyczyniła się Konstancja Ciecierska, dziedziczka dóbr Mordy, która ofiarowała 12 tysięcy rubli, na ówczesne czasy kwotę znaczną.

W 1858 roku świątynia w stylu neoromańskim została odbudowana a 26 lipca 1860 roku świątynię konsekrował biskup podlaski Beniamin Szymański. Kosciół Trójcy Przenajświętszej z 1860 roku

Sytuacja polityczna na ziemiach zaboru rosyjskiego w drugiej połowie XIX wieku sprawiła, że rola sanktuarium w Prostyni jako ośrodka religijno - narodowego stale rosła. Po klęsce Powstania Styczniowego i ukazach carskich kasujących diecezję podlaską i przepisujących unitów na prawosławie, odpusty w Prostyni gromadziły wielotysięczne tłumy pielgrzymów, wśród których pod pozorem handlu kozami ukrywali się unici. Stan ten trwał do 1905 roku, kiedy to car wydał ukaz o wolności religijnej.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, wierni znów licznie ruszyli do Prostyni. Na uroczystości odpustowe w 1919 roku przybyło ponad 30 tysięcy pielgrzymów. Stan taki trwał przez wszystkie lata międzywojenne.

W czasie II wojny światowej na terenie parafii, w Treblince powstał obóz zagłady, w którym Niemcy zamordowali około 800 000 Żydów. W pobliżu obozu zagłady zlokalizowany był karny obóz pracy, w którym zginęło około 15 000 więźniów. Dnia 19 lipca 1944 roku wycofujący się Niemcy wysadzili w powietrze kościół. Przed zniszczeniem kościoła Niemcy pozwolili ks. Ludwikowi Warpechowskiemu, wikariuszowi parafii, wynieść ze świątyni cenniejsze zabytki. W pierwszym rzędzie wyniesiono cudowną figurę Trójcy Przenajświętszej.

Po wojnie, dnia 19 stycznia 1945 roku został mianowany proboszczem ks. Józef Ruciński, który z olbrzymią energią przystąpił do odbudowy świątyni. Obecny kosciół wybudowany w 1954. W dniu 26 lipca 1946 roku przystąpiono do naprawy i oczyszczania fundamentów świątyni i na nich zaczęto wznosić nowe mury. Projektantem świątyni był prof. Bohdan Pniewski, plany wykonał architekt Jerzy Kowarski, pracami kierował inż. Antoni Szeciłło a duszą budowy był ks. Józef Rucińcki. W uroczystość Trójcy Przenajświętszej, dnia 13 czerwca 1954 roku poświęcił świątynię ks. dr Ignacy Świrski, biskup siedlecki czyli podlaski. On też uroczyście wprowadził do świątyni cudowną figurę z dotychczasowej drewnianej kaplicy.








- Skrócona historia Prostyni - Wersja w języku polskim

- A SHORT OUTLINE OF THE HISTORY OF OUR LITTLE HOMELAND THE SHRINE OF THE HOLY TRINITY AND OF ST. ANNE IN PROSTYŃ

- BREVE RESUMEN DE LA HISTORIA DE NUESTRA PEQUEÑA PATRIA EL SANTUARIO DE LA SANTÍSIMA TRINIDAD Y DE SANTA ANA EN PROSTYŃ

- UN BREVE PROFILO DELLA STORIA DELLA NOSTRA PICCOLA PATRIA DEL SANTUARIO DELLA SANTISSIMA TRINITÀ E DI SANT’ANNA A PROSTYŃ

- КРАТКАЯ ИСТОРИЯ НАШЕЙ МАЛОЙ РОДИНЫ СВЯТИЛИЩЕ СВ. ТРОИЦЫ И СВ. АННЫ В ПРО́СТЫНИ

- Kurzfassung der Geschichte Unseres Kleinen Vaterland Das Sanktuarium der Allerheiligsten Dreifaltigkeit und der hl. Anna in Prostyń

- BRÈVE HISTOIRE DE NOTRE « PETITE PATRIE »,SANCTUAIRE DE LA SAINTE TRINITÉ ET DE SAINTE ANNE À PROSTYŃ